حال تعليم قرآن كريم در وزارت آموزش وپرورش خوب نيست.
وقتي درباره آموزش و پرورش صحبت مي‌کنيم بايد بدانيم كه وسعت اين وزارت به مساحت کشور ايران يعني يك ميليون و650 هزار کيلومتر مربع است. ( هفدهمين کشور پهناور دنيا )
در اول مهر سال تحصيلي 99-1398 حدود 14/5 ميليون دانش‌آموز، در 108 هزار مدرسه مشغول به تحصيل شدند، که از اين آمار، بيش از 63 هزار مدرسه مربوط به اول تا ششم ابتدايي است. يعني بيش از10 درصد از جمعيت كل كشور. اين آمار دانش آموزي به 15/5 ميليون در سال 1401 خواهد رسيد. وظيفه تربيت اين تعداد از دانش آموزان برعهده 575 هزار معلمي است که370 هزار نفر آنها دوره ابتدايي تدريس مي کنند.
در زمينه ارزيابي وضعيت فعلي يادگيري قرآن :
اولاً - بايد نگاهي به وضعيت کل دروس و سيستم آموزشي داشته باشيم. چرا كه موفقيت يا عدم موفقيت در يك درس تا حدود زيادي تابع سيستم آموزشي بعلاوه وضعيت ساير دروس است. يقيناً افت تحصيلي کلي نظام تعليم و تربيت بر آموزش قرآن نيز اثر گذار خواهد بود.
ثانياً - کتاب درسي بخش جزئي از يک برنامه درسی و نیز برنامه آموزشي است. اينکه ضعف يادگيري قرآن در مدارس را به دليل ضعف کتاب‌هاي درسي بدانيم، قطعاً يک برداشت غلط و نيز بي توجهي به وضعيت اجراست و يا مغالطه و سرپوش گذاشتن بر تخلفات و اشتباهات از سوي عده اي. ضمن اين كه اثبات چنين ادعايي نياز به پژوهش هاي علمي معتبر دارد.
به هر حال کتاب‌هاي درسي در صورت تغيير و در بهترين شرايط هم، تنها بین ۲۰ تا ۳۰ درصد تفاوت خواهند داشت. زيرا بر اساس اسناد تحولي و راهنماي درسي مصوب، در آن کتابها هم قواعد، پيام قرآني، سوره‌ها تفاوت چنداني با وضعيت فعلي نخواهد داشت.
مهم شيوه اجراست. وقتي معلمي آموزش کافي نديده، حرفه‌اي نشده و روي او سرمايه‌گذاري نشده است و از همه مهمتر، معلمي که دغدغه معيشت دارد، نمي‌تواند در حوزه تربيت و آموزش از اثربخشي لازم برخوردار باشد.
حدود 80 هزار آموزگاري که در هر پايه تحصيلي در مدارس كشور تدريس مشغول هستند، از امکانات اوليه تدريس محروم هستند. بعلاوه ساير عوامل مؤثر در برنامه درسي و آموزشي قرآن نيز مورد غفلت قرار گرفته اند. مانند اين كه مدير مدرسه كه مسئوليت نظارت و پشتيباني از برنامه درسي قرآن را بر عهده دارد، توجيه نشده و خانواده‌ها هم تکليف خود را با برنامه درسي فرزندانشان نمي دانند.
اما بيان اين نكات درباره تعليم قرآن در مدارس و به ويژه در دوره ابتدايي بسيار سخت و بلكه تأسف آور است :
1- سال هاي زيادي است كه براي 370 هزار آموزگاري كه در دوره ابتدايي سه زنگ در هفته تدريس قرآن دارند، آموزشي برگزار نشده است. يعني بيش از 90 جلسه در سال براي هر دانش آموز؛ اما بدون امكانات اوليه از قبيل لوحه آموزشي، لوحه روخواني ( نگاره هاي خواندن )، كتاب راهنماي تدريس و .
2- به نام آموزش عمومي قرآن » از طريق شوراي عالي انقلاب فرهنگي صدها ميليارد تومان اعتبار به آموزش و پرورش تخصيص مي يابد. اما حتي ريالی آن هم در جهت ارتقاء توانايي معلمان و تجهيز مدارس به امكانات اوليه هزينه نمي شود.
3- حوزه ستادي وزارت آموزش وپرورش مأموريت ذاتي خود را فراموش كرده است. به جاي آموزش عمومي قرآن (به همه دانش آموزان) از طريق نخبه گزيني و با تبليغ و هياهو به دنبال مشروعيت اقدامات انجام شده است.
4- قرار بود مركز توسعه آموزش عمومي قرآن تشكيل شود، اما فقط اعتبارات آن براي اهداف خاص مصادره شد. از اين رو تأسيس شوراي توسعه آموزش عمومي قرآن كشور، جز ضررهاي جبران ناپذير به آموزش قرآن، ثمره اي براي وزارت آموزش و پرورش نداشته است.
5- يادمان نرود كه بيش از 90 درصد از دانش آموزان كشور در طول عمر خود فقط در مدرسه فرصت يادگيري قرآن را پيدا مي كنند. به همين دليل اين فرصت طلايي و بي بديل را به بحران ملي » تبديل نكنيم.
6- وقتي به نام سند تحول بنيادين، تنها، حوزه يادگيري قرآن كريم ( بر خلاف سند برنامه درسي ملي ) منحل مي شود؛ آينده اجراي اسناد تحولي در هاله اي از ابهام و شك فرو مي رود.
7- اتفاقات ناگواري كه در سال گذشته و امسال رخ مي دهد، ( مانند مصادره ساعات درسي قرآن به نفع فعاليت هاي فوق برنامه غيرمصوب و غيرقانوني ) که در 40 سال گذشته بي سابقه بوده است.
8- براي طرح اجباري حفظ جزء ۳۰ كه نه مصوبه دارد و نه مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفته و نه سازمان پژوهش آن را دیده و تایید کرده، 100 در 100 مدارس کشور درگير مي شود؛ اما ادعا مي شود هدف طرح 10 درصد از دانش آموزان است (!!!) و نيز براي چنين طرحي، ساعات رسمي هفتگي كه براي آن محتوای آموزشی، كتاب درسي و بسته يادگيري توليد شده، مصادره مي شود. (!!!) و معلماني كه خودشان حافظ قرآن نيستند را وادار مي كنند تا حافظ قرآن تربيت كنند (!!!) و .
9- مراجع ذي صلاح مانند سازمان بازرسي كل كشور، شوراي عالي آموزش وپرورش، شوراي عالي انقلاب فرهنگي، شوراي توسعه فرهنگ قرآني كشور كاملاً در جريان تخلفات هستند؛ اما سكوت را بر جلوگيري از هرج ومرج ترجيح مي دهند.
10- براي بسياري از ايشان مهم نيست كه ۱۳ سال ديگر چه رخ خواهد داد؛ همان طور كه فرمايش ۱۳ سال پیش مقام معظم رهبري در 12 ارديبهشت 1385 كه فرمودند : قرآن حقيقاً در آموزش وپرورش مهجور است. انتظار اين بود كار كارستاني بشود. » فراموش شد و نيز با اجباري كردن طرح به اصطلاح ملي حفظ جزء 30 سياست هاي ابلاغي مقام معظم رهبري به كلي به فراموشي سپرده شد.
۱۱- بررسي‌هاي درون سازماني و برون سازماني حکايت از اين دارد که دانش آموزان در ساعات درسي قرآن مدارس در زمينه يادگيري مشكل خاصي ندارند و روند تغييرات محتواهاي آموزشي در سال هاي اخير رو به رشد و مورد قبول بوده است. و به تعبير ديگر وضعيت يادگيري قرآن نسبت به قبل بهتر شده است. دانش آموزان در زمينه انس مستمر با قرآن دچار مشكل هستند كه آن هم به مدد بخش های اجرایی از جمله معاونت آموزشی و معاونت پرورشي كه متولي اجرای برنامه درسی و ترويج برنامه درسی آموزش قرآن را بر عهده دارند، بايد محقق شود. متأسفانه برخی از اين معاونت ها بر خلاف ماموریت ذاتی خود به جای کمک به کیفیت بخشی برنامه درسی، پیوسته به اجراي طرح هاي غيركارشناسي و غیرقانونی در ساعات رسمي اشتغال دارند. .
۱۲- بيان اين نكته ضروري است كه دانش‌آموزان در دوره ابتدايي ( شش سال اول ابتدايي ) مباحث دانشي و روشي و تربيتي ( مانند حجاب، قرآن، نماز ) را به خوبي فرا مي گيرند. اين موفقيت مرهون سياست و قانون تک معلمي» است. اما متاسفانه در دوره دبيرستان (شش سال دوم) به دليل تعدد دروس و حجم زياد کتابها، تخصصي شدن موضوعات درسي و ازهمه مهمتر فشار كنكور از سوي مدرسه، خانواده و جامعه، از حيث تربيتي به شدت آسيب مي بيند. حتي اغلب، دبير محترم يك درس به دليل اينكه بايد چند کلاس را اداره کند، تنها به کار آموزشي بپردازد و از تربيت دانش آموزان غافل مي شود؛ تا جايي كه نام اغلب دانش آموزان را هم فراموش مي كند.
به بيان ديگر در شش سال دوم، نتيجه تلاش شش ساله اول، به تدريج در اثر استحاله از دست مي رود. بارها هشدار داده شد كه مسئولان نظام آموزشي مراقب باشند رويكرد چند معلمي در دوره ابتدايي پديده اي غلط، غيرقانوني و مخرب است. چند سالي است كه در کلاس هاي پنجم و ششم شاهد چنين بي احتياطي هاي خطرناکی هستيم. البته اين شیوه، به علت تخصصي شدن دروس، كار معلم ابتدایی را در حوزه تدریس محتوای آموزشی ( مانند دبير ) راحت‌تر مي کند. به همين دليل آموزگاران از آن استقبال مي كنند. اما در حوزه تربيت ديني و اسلامي، اين نوع از آموزش، ترويج فرهنگ سکولاريسم است. متاسفانه به جاي آنكه در دوره متوسطه اطلاحي صورت پذيرد؛ اين آسیب در دوره ابتدايي هم ساري وجاري شده است. اين يك خطاي استراتژيک است.
راهكارهاي پيشنهادي
1- براي برطرف کردن اين نوع مشکلات و براي تحقق اهداف قصد شده، بايد به سمت تربيت معلمان حرفه‌اي» برويم. معلم حرفه‌اي معلمي است که ساير معلمان از انجام کار او عاجز هستند. تدريس قرآن به هر معلمي که ساعت خالي داشته باشد داده مي شود. تقليل ساعت کاري يکي از آسيب هاي جدي دوره ابتدايي است. در حاليکه در سالهاي اخير خيلي از معلم‌ها یا بازنشست شده و یا در شرف بازنشستگي هستند، ساعت درسي قرآن معمولاً بر خلاف مصوبه 677 و 831 شوراي عالي آموزش وپرورش به معلمان غيرمرتبط سپرده مي‌شود و نظارت مستمري هم وجود ندارد.
2- بايد آموزش عمومي قرآن» را از آموزش تخصصي» جدا كرد. البته اين کار در قانون (اهداف آموزش عمومي قرآن) انجام شده است. اما در اجرا همان رويه آموزش هاي تخصصي دنبال مي شود.
3- اسناد متعدد قرآني در دل خود و نيز نسبت به ساير اسناد دچار مغايرت هاي اساسي و متعدد است. بايد اين موارد مورد بازبيني، كارشناسي و تصويب مجدد قرار گيرد.
به عنوان مثال : اهداف آموزش عمومی قرآن با طرح ملي حفظ قرآن کاملاً در تضاد و تناقض است. هم چنین سند راهبردي آموزش عمومي قرآن کشور با سياست هاي ابلاغي مقام معظم رهبري و سند تحول بنيادين در تناقض آشكار است.
4- وزارت آموزش و پرورش بايد به ريل مأموريت ذاتي خود يعني آموزش عمومي قرآن کریم » ( به جاي فعاليت هاي تبليغي و ترويجي و نخبه گزيني) باز گردد و وظيفه تبليغ و ترويج كه مأموريت اصلي نهادهاي ديگری مانند سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبليغات و سا مان اوقاف و امور خیریه است را عهده دار نشود.
ذکر این نکته لازم است که تبلیغ و ترویج در نظام آموزشی، موضوعیت ندارد؛ بلکه طریقیت دارد. یعنی باید در خدمت کیفیت بخشی تربیت و یادگیری باشد ( و نه مخالف برنامه رسمی )
حال قرآن در مدارس خوب نيست. ( 12 آبان 1398 )
قرآن ,آموزش ,كه ,مي ,درسي ,سال ,دوره ابتدايي ,دانش آموزان ,عمومي قرآن ,در دوره ,يادگيري قرآن ,توسعه آموزش عمومي ,وزارت آموزش وپرورش
درباره این سایت